Wel vraagt de procedure voor het tellen van de stemmen en de vaststelling van de uitslag nog steeds veel van de betrokken organisaties. Dat schrijft minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties Hugo de Jonge in de evaluatie die hij vandaag aanbiedt aan de Tweede Kamer.
Minister de Jonge: “De inzet van gemeenten en tienduizenden vrijwilligers is onmisbaar bij het organiseren van verkiezingen. Dat zagen we ook weer bij de vervroegde Tweede Kamerverkiezing van november 2023. Door een kortere voorbereidingstijd dan normaal stonden gemeenten en betrokken organisaties, zoals de Kiesraad, voor een enorme klus. Ik ben hen dankbaar voor hun inzet. Uit de evaluatie komt een aantal verbeterpunten naar voren in de procedure voor het vaststellen van de uitslag en de uitvoerbaarheid door gemeenten. Daar gaan we samen met de betrokken organisaties en de gemeenten mee aan de slag.”
Met de invoering van een nieuwe procedure voor het vaststellen van de uitslag per 1 januari 2023, zijn extra noodzakelijke controlestappen ingevoerd en is het mogelijk telfouten eerder in het proces te herstellen. In hun evaluaties vragen de Kiesraad en de NVVB aandacht voor de werklast die de nieuwe procedure met zich meebrengt. In aanloop naar de Tweede Kamerverkiezing heeft het ministerie, samen met de Kiesraad, al enkele maatregelen genomen om de druk op de gemeenten te verlagen, zoals het verduidelijken van instructies. Na de Europees Parlementsverkiezing van juni 2024 wordt de procedure voor de uitslagvaststelling uitgebreid geëvalueerd.
Toegankelijkheid verkiezingen
In opdracht van het ministerie heeft de organisatie Ongehinderd onderzoek uitgevoerd naar de toegankelijkheid van stemlokalen. Hieruit blijkt dat het percentage stemlokalen dat bij de Tweede Kamerverkiezing niet volledig aan de toegankelijkheidseisen voldeed, 10% lager was dan bij de verkiezingen voor de provinciale staten en waterschappen in maart 2023. Toch voldeed nog 69% van de onderzochte stemlokalen niet aan alle toegankelijkheidscriteria. Uit gesprekken met gemeenten blijkt dat zij hard werken om de verkiezing zo toegankelijk mogelijk én met voldoende stemlokalen te organiseren. Zo openden gemeenten bij de Tweede Kamerverkiezing 5,5% meer stemlokalen dan bij de verkiezingen van maart. Hoewel de uitkomsten een verbetering laten zien voor wat betreft de toegankelijkheid, laten zij ook zien dat hiervoor doorlopend aandacht nodig is. In aanloop naar de Europees Parlementsverkiezing organiseert het ministerie daarom samen met belangenorganisaties een digitale training en workshops over toegankelijkheid. Ook heeft het ministerie een wetsvoorstel in voorbereiding om hulp in het stemhokje mogelijk te maken voor iedereen die daarom vraagt. Dat moet de toegankelijkheid van verkiezingen verder verbeteren.
Experiment met kleiner stembiljet bij de Europees Parlementsverkiezing
In hun evaluaties vragen de VNG, NVVB en Kiesraad nogmaals aandacht voor de omvang van het stembiljet en de snelle invoering van een nieuw handzamer stembiljet dat ook elektronisch telbaar is. Bij de Europees Parlementsverkiezing van juni wordt voor het eerst een experiment gehouden met een kleiner formaat stembiljet dat beter te hanteren is voor kiezers en stembureauleden. Het experiment vindt plaats in 5 gemeenten. Bij een positieve evaluatie is de minister voornemens om de Kieswet te wijzigen om het stembiljet zo snel mogelijk landelijk in te voeren. Het streven is dan dat bij de gemeenteraadsverkiezingen van 2026 in heel Nederland met het nieuwe stembiljet kan worden gestemd.
De invoering van het nieuwe stembiljet is een van de maatregelen uit de verkiezingsagenda 2030, die door het ministerie van BZK is opgesteld samen met de Kiesraad, VNG en NVVB. In deze agenda staan voorstellen voor maatregelen voor het verder verbeteren van de robuustheid, toegankelijkheid en uitvoerbaarheid van het verkiezingsproces.
Kijk voor de volledige evaluatie hier: Kamerbrief over Evaluatie Tweede Kamerverkiezing.